Yer fıstığı, ağaçlarda yetişen ağaç yemişlerinden (badem, kaju, ceviz gibi) farklıdır. Yer fıstığı yerin altında büyür ve baklagiller ailesinin bir parçasıdır. Baklagiller arasında, fasulye, bezelye, mercimek ve soya fasulyesi bulunur. Yer fıstığı, ciddi alerjik reaksiyonların yaygın bir nedenidir. Yer fıstığı alerjisi, 18 yaşın altındaki çocuklarda en yaygın, yetişkinlerde ise ikinci en yaygın besin alerjisidir. Yer fıstığı alerjisi ömür boyu süren besin alerjilerinden biridir. Yer fıstığı alerjisi olan bir kişi, yer fıstığına maruz kaldığında, yer fıstığındaki proteinler kişinin bağışıklık sistemi tarafından oluşturulan IgE (immünoglobulin E) antikorlarına bağlanır. Yer fıstığı alerjisi kişinin bağışıklık savunmasını tetikleyerek hafif veya çok şiddetli olabilen alerjik reaksiyonlara yol açar. Yer fıstığı alerjisi olan kişiler çok küçük bir miktar yer fıstığına maruz kaldığında bile alerjik reaksiyon oluşabilir. Yer fıstığına dokunmak bile bazı kişilerde alerjik reaksiyona yol açabilir. Başka bir alerji teşhisiniz varsa yer fıstığı dahil olmak üzere besin alerjisi geliştirme riskiniz daha yüksektir. Ailenizde herhangi bir alerji öyküsünün olması da yer fıstığı alerjisi riskini artırır.
Yer Fıstığı Alerjisi Belirtileri
Yer fıstığı alerjisinin belirtileri hafif, orta şiddete ve şiddetli olabilir. Genel olarak yer fıstığı ile temastan birkaç dakika sonra yer fıstığı alerjisi belirtileri ortaya çıkar.
Yer Fıstığı Alerjisinin Hafif Belirtileri
- Kaşıntılı cilt,
- Kurdeşen,
- Ağız ve boğazda kaşıntı ve karıncalanma hissi,
- Burun akıntısı ya da tıkanıklığı,
- Mide bulantısı.
Bazı durumlarda bu hafif belirtiler bir alerjik reaksiyonun sadece başlangıcıdır ve erken tedavi edilmesi gerekebilir.
Yer Fıstığı Alerjisinin Belirgin Belirtileri
Yer fıstığı alerjisinin bazı belirtileri daha belirgin ve rahatsız edicidir. Örneğin:
- Dudaklarda veya dilde şişme,
- Şişmiş yüz veya uzuvlar,
- Nefes darlığı,
- Hırıltılı solunum,
- Karın krampları,
- Mide bulantısı, kusma,
- İshal,
- Kaygı sorunları.
Yer Fıstığı Alerjisinin Hayati Risk Oluşturan Belirtileri
Yer fıstığı alerjisinin ölüme sebep olabilecek çok ciddi belirtileri olabilir. Bu belirtiler anafilaksi (alerjik şok) olarak adlandırılır.
Anafilaksi acil tıbbi müdahale gerektiren bir durumdur ve belirtileri şunları içerir:
- Boğazda şişlik,
- Nefes almada zorluk,
- Kan basıncında ani düşüş,
- Bilinç bulanıklığı, konfüzyon,
- Baş dönmesi,
- Bilinç kaybı.
Yer Fıstığı Alerjisi Teşhisi
Yer fıstığı alerjisi belirtilerini yaşadıysanız veya yer fıstığı alerjiniz olduğundan şüpheleniyorsanız vakit kaybetmeden bir alerji uzmanına gitmeniz gereklidir. Yer fıstığı alerjisini teşhis etmek için alerji uzmanınız tıbbi bir geçmişinizi alıp fizik muayene ile işlemlere başlayacaktır. Ailenizin alerji öyküsü de alerji uzmanınız tarafından sorulacak sorulardan biridir. Belirtileriniz, belirtilerinizin şiddeti, nasıl olduğu, nasıl geçtiği, ne zaman başladığı, belirti olunca ne yaptığınız gibi ayrıntılı soruları alerji uzmanınız soracaktır. Alerji uzmanınız yer fıstığı alerjinizin olup olmadığını belirlemek için bir dizi test yapabilir. Bu testler arasında; deri prick testi, kan testi, besin yükleme testi, eliminasyon diyeti gibi test ve yöntemler bulunabilir. Deri pricik testinde, çok az miktarda şüpheli alerjen cilt altına yerleştirilir. Alerjenin yerleştirildiği bölgede herhangi bir kızarıklık ya da kabarıklık varsa bu alerjiniz olduğu anlamına gelebilir. Kan testinde, kanınızda bulunan antikorlara bakılır. Eliminasyon diyetinde, alerjik reaksiyona neden olabilecek yiyecekler beslenme listenizden tamamen çıkarılır ve belirtilerinizin geçip geçmediğine bakılır. Daha sonra şüpheli yiyecek kontrollü olarak beslenme listenize eklenir ve belirtileriniz gözlemlenir. Eliminasyon diyeti 2 ile 8 hafta sürebilir. Besin yükleme testinde alerji uzmanınız, alerjik reaksiyona neden olabilecek veya olmayacak çeşitli yiyecekleri yemenizi ister. Alerji uzmanınız, bir reaksiyon olup olmadığını ve ne zaman meydana geldiğini gözlemler. Besin yükleme testinin uzman kontrolünde ve tıbbi bir klinikte yapılması gereklidir. Bu testler ve yöntemler arasından alerji uzmanınız size uygun testi, belirtilerinize ve durumuza göre belirleyecektir.
Yer Fıstığı Alerjisi Tedavisi
Yer fıstığı alerjisinin en etkili tedavi yöntemi, yer fıstığından ve yer fıstığı içeren tüm yiyeceklerden uzak durmaktır. Alerjik şok riskinden kaçınmak için yer fıstığı alerjiniz varsa yediğinize çok dikkat etmeniz gereklidir. Yer fıstığı ve yer fıstığı ürünleri; tahıllarda, kurabiyelerde, keklerde, turtalarda ve unlu mamullerde bulunabilir. Dışarıda yemek yiyorsanız gerekirse yemeği yapan kişiye, yemeğin içeriğinde neler olduğunu sormalısınız. Yer fıstığı bazı sosların ya da turşuların bir bileşeni olabilir. Paketli gıdaları satın alırken içeriklerini dikkatle okuyun. İçerik olarak yer fıstığı içermeyen yiyecekler, üretim sürecinde ya da hazırlanma aşamasında yer fıstığı ile temas etmiş, karışmış olabilir. Bu sebeple, “yer fıstığı içerebilir” gibi ibarelerin olduğu gıdalardan kaçınmanız yararlı olacaktır. Yer fıstığının hafif belirtilerini ortadan kaldırmak için alerji uzmanınız antihistaminik ilaç kullanmanızı önerebilir. Bu ilaçlar alerjik reaksiyonu önlemez sadece belirtilerin hafif olmasını sağlar. Yer fıstığı alerjisinin çok ciddi belirtilerinin hemen tedavi edilmesi için alerji uzmanınız adrenalin oto enjektör reçete edebilir. Bu enjektörün kullanım şekli ve kullanılması gereken durumlar konusunda alerji uzmanınız size detaylı bir eğitim verecektir. Alerjinizi kontrol altına almak ve reaksiyon riskini minimize etmek için alerji uzmanınız ile birlikte bir alerji kontrol planı hazırlayabilirsiniz.