Alerji, astım ve egzama son yıllarda hızla artan kronik sağlık sorunları arasında yer alıyor. Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre çocukların yaklaşık %20’sinde egzama, %10’unda astım ve daha yüksek bir oranında alerjik hastalıklar görülüyor. Bu üç hastalık, aslında birbirinden bağımsız değil, aksine aynı bağışıklık mekanizmasının farklı yansımaları olarak karşımıza çıkıyor.
Tıp literatüründe bu sürece “alerjik yürüyüş” (atopik yürüyüş) adı veriliyor. Yani çocuklukta egzama ile başlayan süreç, ilerleyen yaşlarda gıda alerjisi, alerjik rinit (saman nezlesi) ve astım ile devam edebiliyor. Dolayısıyla bu hastalıkların ilişkisini anlamak, erken tanı ve koruyucu tedbirler açısından hayati önem taşıyor.
- Alerji: Vücudun Abartılı Savunma Tepkisi
- Astım: Kronik Solunum Yolu Hastalığı
- Egzama (Atopik Dermatit): Cildin Alerjik Yansıması
- Alerjik Yürüyüş (Atopik Yürüyüş)
- Alerji, Astım ve Egzamanın Ortak Noktaları
- Tanı Yöntemleri
- Tedavi ve Yönetim
- Günlük Hayatta Alınabilecek Önlemler
- Çocuklarda Alerji, Astım ve Egzama
- Sık Sorulan Sorular
- Sonuç
Alerji: Vücudun Abartılı Savunma Tepkisi
Alerji, bağışıklık sisteminin aslında zararsız olan maddelere (polen, toz akarı, süt, yumurta, fıstık, hayvan tüyü vb.) karşı aşırı reaksiyon göstermesiyle oluşur.
Belirtileri: Burun akıntısı, hapşırık, kaşıntı, döküntü, öksürük ve nefes darlığı.
En sık alerjenler: Polenler, ev tozu akarları, küf mantarları, kedi-köpek tüyü, bazı gıdalar.
Etkileri: Çocukluk çağında daha çok gıda alerjileri ve egzama ile başlar, zamanla solunum yolu alerjilerine dönüşebilir.
Alerjinin temelinde genetik yatkınlık ve çevresel maruziyet vardır. Eğer anne veya babadan biri alerjikse, çocukta alerji gelişme ihtimali %40; her iki ebeveyn de alerjikse bu oran %70’e kadar çıkar.
Astım: Kronik Solunum Yolu Hastalığı
Astım, bronşların kronik iltihabı ve daralmasıyla seyreden bir hastalıktır. Çoğu zaman alerjik zeminle ortaya çıkar.
Astımın Belirtileri
Özellikle geceleri ve sabaha karşı gelen öksürük
Hırıltılı solunum
Nefes darlığı
Göğüste sıkışma hissi
Astım genellikle ataklar halinde seyreder. Alerjenler, viral enfeksiyonlar, sigara dumanı, egzersiz, hava kirliliği ve stres astımı tetikleyen başlıca faktörlerdir.
Alerji ile Bağı
Astım hastalarının yaklaşık %70–80’inde alerjik zemin vardır. Bu nedenle astım, alerjiyle en güçlü bağlantısı olan hastalıklardan biridir.
Egzama (Atopik Dermatit): Cildin Alerjik Yansıması
Egzama, özellikle çocukluk çağında görülen kronik, kaşıntılı ve kurulukla seyreden cilt hastalığıdır.
Egzamanın Belirtileri
Şiddetli kaşıntı
Kızarıklık ve kabuklanma
Kuruluk
Özellikle yanaklar, dirsek içleri, diz arkaları ve ellerde yoğunlaşma
Egzama, alerjik yürüyüşün ilk basamağıdır. Çoğu çocukta yaşamın ilk yıllarında başlar. Erken tedavi edilmezse ilerleyen yaşlarda astım ve alerjik rinit gelişme riskini artırır.
Alerjik Yürüyüş (Atopik Yürüyüş)
Alerji, astım ve egzama arasındaki en kritik bağlantı alerjik yürüyüş ile açıklanır.
Bebeklik (0–2 yaş): Egzama ve gıda alerjileri ön planda
Çocukluk (2–10 yaş): Alerjik rinit ve astım belirtileri başlar
Ergenlik ve erişkinlik: Astım ve kalıcı alerjik hastalıklar devam edebilir
Bu yürüyüş, bağışıklık sisteminin yanlış yönlenmesiyle ilgilidir. Erken dönemde önlem alınmazsa hastalık zinciri ilerleyebilir.
Alerji, Astım ve Egzamanın Ortak Noktaları
1. Genetik Faktörler
Ailesinde astım veya egzama öyküsü olan çocuklarda risk daha yüksektir.
2. Bağışıklık Sistemi Mekanizması
Üçünde de bağışıklık sistemi “Th2 hücreleri” üzerinden aşırı tepki verir. Bu da histamin, IL-4, IL-5, IL-13 gibi maddelerin artışıyla sonuçlanır.
3. Çevresel Tetikleyiciler
Polen, ev tozu, küf mantarları
Sigara dumanı, hava kirliliği
Deterjanlar, sabunlar, parfümler
Soğuk hava ve stres
4. Klinik Bulguların Çakışması
Egzaması olan çocukların %30–50’sinde astım gelişebilir. Astımlı bireylerde de egzama ve alerjik rinit daha sık görülür.
Tanı Yöntemleri
Cilt Prick Testi: Hangi alerjene karşı duyarlılık olduğunu ortaya çıkarır.
Kan Testleri (Spesifik IgE): Alerjen duyarlılığını destekler.
Solunum Fonksiyon Testi: Astım tanısında kullanılır.
Egzama için Klinik Muayene: Lezyonların şekli, dağılımı ve şiddeti değerlendirilir.
Erken tanı, ileride gelişebilecek astım ve diğer alerjik hastalıkların önlenmesi açısından önemlidir.
Tedavi ve Yönetim
Egzama İçin
Günlük nemlendirici kullanımı
Kaşıntıyı azaltıcı antihistaminikler
Kortizonlu veya kortizonsuz kremler
Tahriş edici ürünlerden uzak durma
Pamuklu kıyafet tercih etme
Astım İçin
Düzenli olarak inhaler kortizon kullanımı
Gerekirse bronş açıcı ilaçlar
Sigara dumanı ve hava kirliliğinden uzak durma
Düzenli kontroller ve solunum fonksiyon takibi
Alerji İçin
Alerjenden kaçınma
Antihistaminik ilaçlar
Burun spreyleri
İmmünoterapi (Alerji aşısı): Uzun vadeli çözüm sağlayabilir.
Günlük Hayatta Alınabilecek Önlemler
Beslenme Düzeni
Gıda alerjisi olan çocuklarda etiket okumak çok önemlidir.
Probiyotiklerden zengin beslenme bağışıklık sistemini destekleyebilir.
Ev Ortamı
HEPA filtreli süpürgeler kullanılmalı.
Halılar, pelüş oyuncaklar azaltılmalı.
Nem %40–50 aralığında tutulmalı.
Cilt Bakımı
Her gün nemlendirici uygulanmalı.
Uzun ve sıcak banyolardan kaçınılmalı.
Stres Yönetimi
Hem astım hem egzama stresle alevlenebilir.
Yoga, nefes egzersizi, psikolojik destek faydalıdır.
Çocuklarda Alerji, Astım ve Egzama
Çocuklarda bu üç hastalık genellikle iç içe geçer. Özellikle ilk yıllarda egzama görülen çocukların düzenli takibi çok önemlidir. Erken dönemde alınacak önlemler, ileride astım gelişme riskini azaltabilir.
Aileler, çocuklarının nefes alışında zorlanma, gece öksürüğü, sık tekrarlayan bronşit, ciltte inatçı kaşıntı ve kızarıklık gibi belirtilerini ciddiye almalıdır.
Sık Sorulan Sorular
1. Egzama astıma dönüşür mü?
Egzama doğrudan astıma dönüşmez. Ancak egzaması olan çocukların ileride astım geliştirme riski daha yüksektir.
2. Alerji tamamen geçer mi?
Bazı gıda alerjileri çocukluk döneminde kaybolabilir. Ancak polen ve ev tozu akarına bağlı alerjiler genellikle kalıcıdır.
3. Alerji aşısı (immünoterapi) herkese yapılır mı?
Hayır. Belirli alerjenlere karşı duyarlılığı olan, ilaçlarla kontrol altına alınamayan hastalara uygulanır.
4. Egzama bulaşıcı mıdır?
Hayır. Egzama bağışıklık sistemi temelli bir hastalıktır ve bulaşmaz.
Sonuç
Alerji, astım ve egzama; birbirinden ayrı değil, aksine aynı zincirin farklı halkalarıdır. Bu nedenle erken tanı, düzenli takip ve uygun tedavi çok önemlidir. Alerjik yürüyüş sürecini anlamak, çocuklarda ileride gelişebilecek astım ve diğer alerjik hastalıkları önlemeye yardımcı olabilir.
Günlük yaşamda alınacak basit önlemler, düzenli hekim kontrolü ve uygun tedavi yaklaşımları sayesinde bu üç hastalık kontrol altına alınabilir.
